ارزیابی ژنوتیپ های گلرنگ با کشت انتظاری در شرایط دیم استان زنجان

گیاهان دانه روغنی بعد ازغلات به عنوان دومین منبع تولید انرژی در تغذیه انسان مطرح می باشند، از طرفی کنجاله حاصل از فرآوری آنها نیز به لحاظ سرشار بودن از پروتئین یکی از اقلام مهم در تغذیه دام، طیور و آبزیان به شمار می رود. افزایش تقاضا برای روغن نباتی در بازارهای جهانی و روند افزایش مصرف سرانه آن موجب اهمیت و لزوم توسعه کشت دانه های روغنی و گسترش برنامه های علمی- تحقیقاتی در مورد این محصولات شده است. با توجه به وسعت اراضی دیم کشور لزوم وجود محصولی جدید در تناوب زراعی دیمزارها محسوس می باشد و گلرنگ می تواند در این خصوص مورد استفاده واقع شود. در دیمزارهای سردسیر بهتراست گلرنگ بصورت کشت انتظاری کاشته شود ولی باید توجه داشت که زمان کشت انتظاری درست قبل از شروع یخبندان های زمستانه می باشد. جهت ارزیابی ارقام و لاین های مختلف گلرنگ در شرایط کشت انتظاری بصورت دیم آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 22 ژنوتیپ و سه تکرار انجام گردید. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که تفاوت بین ژنوتیپ های مورد بررسی از لحاظ بیشتر صفات مورد آزمون معنی دار بودند. همچنین ژنوتیپ 19 دارای بیشترین وزن دانه در بوته بوده و در این مورد با ژنوتیپ های 3، 18 و 20 اختلاف معنی داری نداشت. بیشترین تعداد دانه در غوزه اصلی مربوط به ژنوتیپ 20 بود که با ژنوتیپ 19 اختلاف معنی دار داشت. وزن هزار دانه با صفات تعداد روز تا 50% گلدهی و تعداد روز تا رسیدگی همبستگی منفی و معنی دار نشان داد. نتیجه تجزیه علیت صفات زراعی و فنولوژیک با عملکرد دانه نشان داد که صفات تعداد غوزه در بوته و وزن هزار دانه دارای بیشترین اثرات مستقیم و مثبت(به ترتیب 462/0، 45/0) بر عملکرد بود و همبستگی مثبت و معنی داری نیز با آن داشتند. اثرات غیر مستقیم وزن هزار دانه بر عملکرد از طریق تعداد غوزه در بوته، تعداد دانه در غوزه فرعی و قطر غوزه فرعی نیز مثبت ولی اندک بوده، اثرات مستقیم و منفی برای صفات تعداد دانه در غوزه فرعی و تعداد شاخه های غیر موثر مشاهده شدند که به ترتیب 359/0- و 308/0- بودند. لذا می توان نتیجه گرفت که کاهش تعداد دانه در غوزه فرعی و مقدار شاخه های غیرموثر با افزایش انتقال مواد به سوی غوزه اصلی موجب افزایش عملکرد در شرایط کمبود آب و مواد غذایی در حالت دیم می گردد.